Rotterdam Cultural Histories #8: Hard Werken

Rotterdam Cultural Histories #8 toont alle edities, foto’s en ander archiefmateriaal van het roemruchte tijdschrift Hard Werken. Hoewel er maar tien nummers van dit culturele tijdschrift zijn verschenen in de periode 1979 – 1982, heeft het een grote invloed gehad op een hele generatie grafische vormgevers in Nederland en in het buitenland. De presentatie is samengesteld door Reyn van der Lugt en Marjolein van de Ven.

Hard Werken

Het opvallende A3-formaat, de anarchistische vormgeving wars van alle toen geldende typografische regels, de grote rol voor fotografie en een per nummer wisselende groep medewerkers uit voornamelijk de beeldende kunst en literatuur, karakteriseerde dit nieuwe initiatief direct als een eigenwijs, ongrijpbaar maar bovenal Rotterdams fenomeen.

Het blad gaf veel ruimte aan Rotterdamse schrijvers en dichters: bekend is de voorpublicatie van Jules Deelders boek over de Rotterdamse bokser Bep van Klaveren. Daarnaast werd ook commentaar gegeven op Rotterdamse stedenbouwkundige en architectonische ontwikkelingen, met name tegen de ‘nieuwe truttigheid’. Het blad werd de spreekbuis van een dynamische grootstedelijke, internationale cultuur. Maar meer nog dan door de inhoud werd het blad gekenmerkt door zijn specifieke vormgeving. Het binnenwerk was zwart-wit, de omslagen in uitbundige kleuren. Scheef geplaatste teksten en foto’s, tekeningen en collages, tientallen lettertypes in één nummer; alles werd door elkaar gebruikt in een unieke vormgeving die zich tot een nieuwe ‘stijl’ ontwikkelde. Ook was er veel aandacht voor fotografie. Veel deelnemende kunstenaars ontwikkelden zich tot wat in midden jaren tachtig de Rotterdamse School voor (geënsceneerde) Fotografie werd genoemd. Ook de advertenties in het tijdschrift werden volgens dezelfde onorthodoxe principes vormgegeven.

De vaste kern bestond uit Gerard Hadders, Rick Vermeulen, Tom van den Haspel, Henk Elenga, Kees de Gruiter en Willem Kars. De laatste was destijds ook verantwoordelijk voor de Grafische Werkplaats van de Rotterdamse Kunststichting, waar het tijdschrift werd gedrukt. De initiatiefnemers van het tijdschrift richtten in 1980 ook het ontwerpbureau Hard Werken op. Aanvankelijk werkten zij vooral voor Rotterdamse culturele instellingen, later ook voor opdrachtgevers in de rest van het land en in het buitenland. Beroemd werd hun serie affiches voor International Film Festival Rotterdam van 1984 t/m 1994.

Hard Werken was van grote betekenis voor de culturele eigenwaarde van Rotterdam. De vele aan het blad gelieerde kunstenaars drongen nationaal en internationaal door. Het tijdschrift leek de voorbode van een nieuw cultureel elan dat Rotterdam in de jaren tachtig en negentig definitief bevrijdde van het imago van de saaie, cultuurarme havenstad.

Rotterdam Cultural Histories is een samenwerking tussen TENT en Witte de With, waarmee we onze gemeenschappelijke wortels in Rotterdam verkennen en zo de raakvlakken tonen tussen onze beide programma’s. Rotterdam Cultural Histories is opgezet door Mariette Dölle (artistiek leider TENT) en Defne Ayas (directeur Witte de With).