Still/ A Novel

Still/ A Novel was het laatste project van directeur Chris Dercon, dat geheel in het teken stond van het 100-jarig bestaan van de cinema en aansloot bij het 26e Internationl Film Festival Rotterdam. Het project bestond uit twee delen: een tentoonstelling in Witte de With waarin de oorsprong van de cinema werd getraceerd in de fotografie, en een documentaire voor de VPRO over de toekomst van de cinema.

De tentoonstelling confronteerde het werk van de Nederlandse kunstenaar Jan Dibbets (1941) met de bewegingsstudies van de Britse fotograaf Eadweard Muybridge (1830-1904). Uitgangspunt was de bijzondere interesse van kunstenaars als Carl Andre, Mel Bochner, Marcel Broodthaers, Jan Dibbets, Hollis Frampton, Dan Graham, Sol Lewitt en Robert Smithson voor het oeuvre van Muybridge, die er in 1872 als eerste in slaagde om beweging fotografisch vast te leggen; hij monteerde de afzonderlijke afbeeldingen niet alleen tot tableaus, die hij onder de titel Animal Locomotion publiceerde, maar ontwierp tevens een projectie-apparaat, de “zoopraxiscoop”, waarmee de stills tot de eerste “motion pictures” werden gesynthetiseerd. Eind jaren 60 wordt Animal Locomotion door genoemde conceptuele kunstenaars herontdekt. Van belang voor deze kunstenaars is de seriële structuur van Muybridge’s fotoseries, die de toeschouwer dwingen uit de stills de stopgezette beweging te reconstrueren en de waarneming als een proces in de tijd te ervaren.

De tentoonstelling toonde 100 platen uit Animal Locomotion naast 400 contactafdrukken van Dibbets, in een presentatie die het seriële karakter van de werken versterkte. Deze confrontatie plaatste het werk van beide in een nieuw licht. Dibbets maakte door niet zijn bekende werken te tonen, maar de ongemonteerde contactafdrukken die aan de basis daarvan liggen, een gedurfde en verrassende terugblik op zijn werk mogelijk. Daarnaast bevatte de tentoonstelling tekeningen van Broodthaers naar de spotprenten die over Muybrige’s bewegingsstudies verschenen, en een serie gedichten van Andre, getiteld STILL A NOVEL, waarin een passage uit Muybridge’s biografie was uitgetypt volgens de structuur van Muybridge’s fotosequenties. De serie vormde een aanwijzing voor de manier waarop het werk van Muybridge en Dibbets gelezen moest worden, en was de inspiratiebron was voor de titel van de tentoonstelling. De tentoonstelling herinnerde met het werk van Muybridge aan de oorsprong van de cinema in de fotografie, en leverde met haar specifieke belichting van het werk van Dibbets een bijdrage aan geschiedschrijving van de conceptuele fotografie.

De documentaire Still/A Novel, gemaakt door Chris Dercon in opdracht van de VPRO, onderzocht de recente ontwikkelingen in film en beeldende kunst door middel van gesprekken met kunstenaars, filmmakers en tentoonstellingsmakers over de gehele wereld. Het eerste deel van de documentaire vertelde over de teloorgang van de cinema en de eenzaamheid van deze ‘kunst bij gratie van de andere kunsten’, die alleen staat temidden van de oprukkende beeldindustrie. Tegelijkertijd blijken, juist door het failliet van de commerciële cinema en de televisie, nieuwe experimenten met filmbeelden mogelijk. Het tweede deel toonde vertegenwoordigers van de andere kunsten, zoals de beeldend kunstenaars Bruce Nauman, Jeff Wall, tentoonstellingsmaker Harald Szeemann, fotografe Susan Meiselas en theatermaakster Liz LeCompte. Meer dan ooit imiteren deze kunsten de cinema, en komen daarbij vaak tot spannender resultaten dan die bioscopen en filmhuizen te zien geven.

De documentaire werd op 22 en 29 januari uitgezonden in het VPRO programma Laat op de avond, na een korte wandeling en tevens vertoond tijdens het 26ste International Film Festival Rotterdam.

Een vervolg op de documentaire, waarin wordt teruggekeken op Still/A Novel en vooruitgeblikt op documenta X, waarin film eveneens centraal staat, volgt in 1997.

In het kader van Still/A Novel organiseerde Witte de With, in samenwerking met de cinematheek van Lantaren/Venster in Rotterdam, een speciaal filmprogramma met door Muybridge geïnspireerde films van onder meer Hollis Frampton. Het programma opende met een vertoning van Still/A Novel, toegelicht door Dercon.