Een tentoonstelling met installaties door Susana Mejía, Pamela Rosenkranz en Anicka Yi

Deze tentoonstelling, met werken van Pamela Rosenkranz, Susana Mejía en Anicka Yi, nodigt ons uit om nader kennis te maken met een zelden bezocht deel van de wereld: de Amazone. Dit grootste tropische regenwoud van de planeet strekt zich uit over negen Zuid-Amerikaanse landen, waaronder Brazilië en delen van Venezuela, Colombia en Suriname. Wetenschappers hebben het ecosysteem ook wel vergeleken met de longen van de aarde, een bovenmenselijk orgaan dat zuurstof tot zich neemt, maar ook produceert. Als een vergelijkbaar organisme maken tentoonstellingen wereldbeelden tastbaar en creëren ze een nieuw geheel van betekenis. Van oudsher ontdekken en verbeelden kunstenaars het onbekende. De grenzen en werking van het beeld aftastend, onderzoeken zij waartoe de verbeelding van een plaats, van diens levensloop, zou kunnen aanzetten.

De kunstwerken in deze tentoonstelling zijn niet eenduidig: ze zijn niet enkel een document of een afbeelding met duidelijke parameters. Eerder kunnen we spreken van ruimtelijk en zintuiglijk waarneembaar gemaakte empirische en intellectuele bevindingen van de kunstenaar. Als esthetische fenomenen getuigen deze werken van ons vermogen tot waarneming en beleving via meer dan het gezichtsvermogen en de rede alleen. De werken zijn het resultaat van artistieke bevraging en veldonderzoek, waarbij techniek is ontleend aan wetenschappelijke, digitale en inheemse kennis. Het resultaat is een drietal conceptueel en materieel multidimensionale installaties.

Amazon (Container of the Substance Anemine), de licht-, water- en geluidsinstallatie van Pamela Rosenkranz, is ontleend uit de vele oeroude medicinale substanties die in de Amazone overvloedig aanwezig zijn. Anemine is de moleculaire structuur van chlorocruorine, een groen bloed afkomstig van geringde wormen in het regenwoud, waarvan bekend is dat het de intensiteit van de menselijke waarneming verhoogt. Rosenkranz heeft de Amazone tijdens haar verblijf aan den lijve ondervonden. Die allesomvattende ervaring heeft zij hier willen herhalen door als het ware vanuit vogelvluchtperspectief neer te kijken op de groene vegetatie van het regenwoud en het blauwe water van de kronkelende Amazonerivier. Om de ervaring compleet te maken is de tentoonstellingsruimte doordrongen van gesamplede geluiden van het oerwoud, afkomstig uit kunstmatige intelligentie-luidsprekers van e-commercebedrijf Amazon.

Het handgemaakte werk van Susana Mejía staat hiermee wat materiaal betreft in sterk contrast. Mejía heeft samen met andere kunstenaars, antropologen, botanici, fotografen en filmmakers de Colombiaanse Amazone onderzocht op zoek naar kleur. Op basis van de voorouderlijke kennis van de Huitoto- en Tikuna-vrouwen, inheemse gemeenschappen afkomstig uit de Amazone, werden elf botanische soorten geïdentificeerd, en de alchemistische processen voor het gebruik van hun kleurstoffen om natuurlijke vezels zoals fique, katoen en papier te kleuren bestudeerd. In het meer dan tien jaar durende project van de kunstenaar, getiteld Color Amazonia, en waarvan een groot deel in de tentoonstelling wordt getoond, presenteert Mejía de resultaten van dit etnisch-botanisch onderzoek.

Anicka Yi's The Flavour Genome is een techno-sensuele reis dwars door de ongekende mogelijkheden van mutatie, aanpassing en hybridisatie van levende organismen. Deze film combineert de uitkomsten van veldonderzoek dat de kunstenaar uitvoerde in het Amazonegebied met inspiratie uit science fiction, cultureel bepaalde ideeën over smaak en wereldbeschouwingen van de inheemse volken uit de Amazone. Het verhaal, dat zich afspeelt in het regenwoud en illegale laboratoria, wordt verteld via de figuur van een commerciële smaakmaker die in het oerwoud op jacht is naar een mythische orchidee met wonderbaarlijke eigenschappen. Via 3D-video en 3D-animatiesystemen wordt het "smaakgenoom" hier als conceptueel uitgangspunt genomen om waarneembare werelden te peilen.

De kunstwerken in deze tentoonstelling zijn zonder meer hedendaags: ze konden niet gemaakt zijn op een ander moment dan het onze. Niet alleen dankzij de combinatie van mythische, wetenschappelijke en inheemse kennis die door deze kunstenaars werd toegepast, maar ook omdat deze drie vrouwen onafhankelijk onderzoek uitvoerden in de Amazone. Op eigen initiatief en dus niet, bijvoorbeeld, als compagnon van een mannelijke onderzoeker of als vertegenwoordiger van een instelling. Dat zij kunnen gaan en staan waar zij willen heeft niet alleen te maken met de reisindustrie en de nog immer voortdurende nasleep van het kolonialisme, maar is ook een teken van klasse, gender en intellectuele emancipatie. Dankzij hun levenservaring en het zelfvertrouwen dat zij via onderwijs hebben opgedaan, hebben de drie kunstenaars de mogelijkheid gecreëerd om nieuwe denkbeelden te vormen en openbaren.

Een centraal onderdeel van deze tentoonstelling is een reeks publieke programma's om andere kunstenaars te introduceren die eveneens in de Amazone hebben gewerkt. Hierbij is met name aandacht voor documentaire praktijken, met onder meer een presentatie over het werk van Claudia Andujar door curator Agustin Pérez-Rubio en een project over Thea Segall door onderzoekers Sagrario Berti en Aixa Sánchez.