Een nieuw werk van Teresa Margolles

Nog niet zo lang geleden vluchtten Colombianen naar Venezuela en elders, in een poging te ontsnappen aan het escalerende geweld en de onveilige situatie als gevolg van de drugsoorlogen en guerrillagroeperingen in hun land. Vandaag de dag steken duizenden mensen in omgekeerde richting de grens over. Dankzij de hyperinflatie en een repressief overheidsbeleid en wordt Venezuela nu geconfronteerd met voedseltekorten, een gezondheidscrisis, en andere uitdagingen die de veiligheid en het sociale klimaat verder in gevaar brengen. Dagelijks passeren honderden Venezolanen de grens van San Antonio de Táchira in Venezuela op weg naar de stad San José de Cúcuta, Colombia. Ze zijn op zoek naar werk of simpelweg naar veiligheid en verrichten eenvoudige werkzaamheden om aan basisbehoeften zoals voedsel en medicijnen te komen.

Trayecto — Fase 1. La entrega. Fase 2. A través. Fase 3. Inclusión (Traject— Fase 1. De afdracht. Fase 2. Via. Fase 3. Internen), een nieuw werk van Teresa Margolles, is het resultaat van veldwerk dat de kunstenaar in deze grensregio verrichtte. De eerste van haar drie reizen naar deze locatie vond plaats in de zomer van 2017, op uitnodiging van Bienal Sur in Colombia. Tijdens haar verblijf in Cúcuta trad Margolles in contact met de slachtoffers van gedwongen migratie. In een van haar verschillende acties daar huurde ze Venezolanen in om met stenen het water over te steken van de rivier die op geopolitieke wijze de grens verdeelt. In een andere actie vroeg ze deze mensen hun verhalen te verwerken in stoffen bevlekt met de lokale aarde. Hun geleverde arbeid werd altijd gecompenseerd en gedocumenteerd door de kunstenaar, die doorlopend met de deelnemers in gesprek was.

De tentoonstelling Een nieuw werk van Teresa Margolles bij Witte de With bestaat uit een eenvoudige actie: de zes grote ramen van de galerieruimte worden gewassen, of eerder: besmeurd, met de door aarde en zweet doordrenkte shirts van meer dan honderd Venezolaanse mannen die Margolles inhuurde in Cúcuta. Deze performance wordt uitgevoerd gedurende de eerste maand van de tentoonstelling. In deze periode worden de gebruikte shirts stuk voor stuk in cementblokken gegoten. In ieder blok worden vervolgens de initialen gegraveerd van de arbeider die het shirt droeg, om uiteindelijk samen een installatie te vormen van grenzen en doorgangen. Ook wordt er een portretfoto van een van de arbeiders in Cúcuta getoond.

Een nieuw werk van Teresa Margolles komt voort uit de langdurige en diepgaande betrokkenheid van de kunstenaar bij slachtoffers van gewelddadige misdrijven en locaties waar het herstellen van het verscheurde sociale weefsel aandacht en zorg nodig heeft. In eerdere werken van Margolles, zoals haar installatie In the Air (2003) en haar tentoonstelling What Else Could We Talk About? (2009), heeft de kunstenaar materialen zoals doeken en water gebruikt die werden toegepast om de lichamen van slachtoffers of plaats delicten mee te reinigen. In andere kunstwerken, zoals Lote Bravo (2005), gebruikte ze grond uit de aarde waar slachtoffers van vrouwenmoorden zijn gevonden om haar sculpturale installaties te maken.

Dit laatste betreft een van de vele werken die de kunstenaar heeft gemaakt in en over Ciudad Juarez in Mexico, een stad die grenst aan de Verenigde Staten en die sinds begin jaren negentig tal van migranten uit het zuiden van het land verwelkomde als werknemers voor de nieuwe industrieën. De stad heeft de afgelopen decennia echter aanzienlijk geleden onder de gevolgen van de oorlog tegen drugs. Net als bij Lote Bravo is Een nieuw werk van Teresa Margolles het resultaat van veldwerk in een geopolitiek grensgebied waar sociale verplaatsing en onzekerheid altijd aanwezig zijn. Deze werken hebben daarnaast gemeen dat sculptuur wordt aangegrepen om een gelegenheid te creëren voor een semi-menselijke ontmoeting op een plek waar de daadwerkelijke getuigen afwezig zijn.

Performers: Pendar Nabipour, Víctor Santamarina