Usha Seejarim, een solotentoonstelling

De kunstenaar Usha Seejarim is al meer dan een decennium lang verwikkeld in een dialoog met de curator en schrijver Tumelo Mosako die werd uitgenodigd voor de organisatie van deze tentoonstelling. De curator heeft hier een introductie geschreven, en schreef ook alle zaalteksten die in de tentoonstelling te lezen zijn.

Usha Seejarim put inspiratie uit de Latijnse term Vesica Piscis, letterlijk vertaald ‘het vat van de vis’. Het verwijst naar de amandelvormige visblaas, en kan ook worden geïllustreerd door het samenbrengen van twee perfecte cirkels waarbij een derde vorm, een ‘lens’, in het midden ontstaat. Deze lens weerspiegelt het profiel van een vis, een symbool dat ook vaak in verband wordt gebracht met het christendom. Historisch gezien gaat dit symbool echter nog veel verder terug, naar oude culturen als de Griekse en Syrische. Een voorbeeld hiervan is het feit dat de woorden voor ‘vis’ en ‘baarmoeder’ in deze culturen onderling uitwisselbaar zijn. De betekenis ervan hangt af van de verschillende associaties die een concrete dan wel een metaforische interpretatie onthullen. Seejarim houdt zich bezig met meervoudige definities van objecten waarvan de symbolische betekenis niet beperkt is, maar afhangt van een veranderende context. Haar werk richt zich grotendeels op het kritisch analyseren van de invloed die gender- en identiteitspolitiek heeft op vrouwen.

In de tentoonstelling staat de vis symbool voor de vrouwelijkheid en wordt gebruikt voor het aan de orde stellen van de historische vooringenomenheid die heeft geleid tot ongelijkheid en onderdrukking en bijgedragen aan de totstandkoming van tegen vrouwen gerichte seksistische ideologieën. Het symbool kan ook begrepen worden als een brug tussen ideeën en identiteiten waarbij op de snijpunten ruimte is voor fluïditeit en transformatie. Voor Seejarim is het vrouwenlichaam een instrument voor het uitdrukken van de geleefde ervaringen van vrouwen. Terwijl de representatie van het fysieke lichaam zelf ontbreekt, wordt het wel voorgesteld door middel van anatomische fragmentatie, bijvoorbeeld in de vorm van een vagina of een oorlel. Met de materiële keuze voor huishoudelijke objecten zoals wasknijpers en houten bezems wordt het lichaam daarnaast in verband gebracht met sociaal geconstrueerde genderrollen.

Als moeder, echtgenote en kunstenaar richt Seejarim de aandacht op de ongelijke distributie van arbeid, waarbij vrouwen gezien worden als bruikbare en beheersbare ondergeschikten. Hoewel het thema van vrouwelijke onderdanigheid domineert in haar hele oeuvre, onderzoekt Seejarim ook de complexe spanningen rond de door vrouwen uitgevoerde alledaagse huishoudelijke rituelen en het dilemma van hun verlangen om dit soort rollen te ontvluchten. De thema’s ‘ontsnapping’ en ‘terugkeer’ met betrekking tot alledaagse rituelen zijn ook onderdeel van het dagelijks leven van de kunstenaar zelf, als huismoeder en creatieve maker. Seejarim schippert tussen, en strijdt tegen, deze polariserende posities. Ze giet banale materialen in nieuwe vormen en stelt daarmee de voordelen van onze patriarchale maatschappij aan de orde.

Dit is de eerste tentoonstelling van de kunstenaar in Nederland. De tentoonstelling is gecoördineerd door Wendy van Slagmaat-Bos.