Pablo Castañeda: Grens autoficties

Grens autoficties toont meer dan veertig schilderijen, van 2006 tot nu, van de Mexicaanse kunstenaar Pablo Castañeda. Daarnaast is er een nieuwe muurschildering te zien die de kunstenaar ter plekke heeft uitgevoerd. Dit is Castañeda's eerste solotentoonstelling in Europa.

Stedelijke microverhalen, absurde en surrealistische scènes en woestijnlandschappen komen veelvuldig voor in het werk van de kunstenaar. In deze situaties voegt hij vaak zelfportretten van zichzelf toe, meestal afgebeeld als een schilder aan het werk, evenals portretten van zijn vrienden die ooit model hebben gestaan voor zijn schilderijen. Ook afbeeldingen van bekende kunstenaars of kunstwerken — van een portret van Dante tot een filmstill van Cindy Sherman — verschijnen als ingelijste werken die aan de muur hangen of als billboards in de stad op de achtergrond. Soms zijn de schilderijen gecomponeerd als misè-en-scène voor een film noir. Andere keren zijn ze gecomponeerd als miniatuur panoramische verhalen of verschijnen ze als fragmenten van grotere verhalende voorstellingen in de vorm van een fries. In deze tentoonstelling is Castañeda's werk gegroepeerd in verschillende soorten scenario's, eerder dan chronologisch of op basis van de schilderijenseries van de kunstenaar. Deze ordening is bedoeld om de bron van de beeldtaal van het schilderij te benadrukken en wat deze beelden verhalend, en zelfs cinematografisch, nabootsen binnen een compositie.

Castañeda woont in Mexicali in Baja California, Mexico en richt zich al decennia lang op het in beeld brengen van zijn directe omgeving en het omringende landschap, zijn vrienden en de lokale kunstgemeenschap. Zoals bij zoveel kunstenaars is zijn kennis en loopbaan in de kunstwereld gevormd door een combinatie van nieuwsgierigheid en discipline, en niet door professionele of academische programma's. In plaats daarvan heeft hij zich vooral geschoold via persoonlijke ervaringen, zelf georganiseerde kunstworkshops en intellectuele affiniteiten. En toch is Castañeda geen zogenaamde outsider of autodidactische kunstenaar. Hij is goed onderlegd in kunstgeschiedenis. Hij heeft voorkeuren. Hij verzet zich ook tegen bepaalde definities. Hij is geen voorstander van binaire kaders zoals leven en werk, noch van picturale dualiteiten, zoals oppervlakte en diepte.

Castañeda is een fervent kunstlezer en toeschouwer; hij dwaalt in stilte rond, dag en nacht, wat hem in staat stelt zich te concentreren op wat is achtergebleven — liefde, leegte, verlangen — en toch overal aanwezig is — verhalen, fantasie, verbeelding. Castañeda is slechthorend; dit plus zijn onvermogen om te spreken in een gebied waar oraliteit wordt bepleit, versterkt de waarde die beelden voor hem en voor zijn werk hebben. Hij is erin geslaagd een wereld te schetsen waarin zielen gloeien in de schemering en waarin het contrast van clair-obscur (licht-donker contrasten) niet alleen grenzen opheldert, maar ook hun liminaliteit.

De titel van de tentoonstelling, Grens autoficties, verwijst zowel naar de context van de kunstenaar, als naar zijn leefwereld dat voorkomt in dit werk. De thuisstad van de kunstenaar, Mexicali, grenst aan Calexico in Californië, VS. Deze zogenaamde tweelingsteden maken deel uit van een woestijnvallei. Ten zuiden van de grens is de ontwikkeling van Mexicali, die een eeuw heeft geduurd, eerst sterk beïnvloed door een tweelandig waterverdrag en decennia later door een internationale handelsovereenkomst. De eerste overeenkomst maakte agronomie en ontwikkeling van de landbouw mogelijk (waarvan de duurzaamheid twijfelachtig is), terwijl de tweede een internationale productiecultuur introduceerde, die weliswaar werkgelegenheid schept, maar de economische ongelijkheid in de regio heeft vergroot. In ieder geval zijn beide soorten ontwikkeling redenen geweest voor emigranten om zich in dit dorre land te vestigen. Een andere reden om zich in Mexicali te vestigen was de onmogelijkheid om de grens over te steken naar het "land van mogelijkheden" dat de VS door te veel mensen te lang als zodanig werd beschouwd.

De directeur van Kunstinstituut Melly, Sofía Hernández Chong Cuy, is de curator van deze tentoonstelling. Net als de kunstenaar is ook zij afkomstig uit Mexicali in Baja California, Mexico. Deze tentoonstelling is geïnspireerd op haar gesprekken met Chris Kraus, die in Baja California woont, en op haar schrijven, waarin ze de nadruk legt op de sociale kunstpraktijk die door verwantschap wordt bevorderd. Hernández Chong Cuy's werk in Kunstinstituut Melly is voortdurend gericht op het presenteren van werk dat lokaal relevant en wereldwijd van betekenis is.